Hieronder een (foto)verslag van mijn vakantie in Berlijn, een uitermate boeiende stad. Een stad die littekens draagt van de tweede wereldoorlog en de koude oorlog, en die continue aan het veranderen en vernieuwen is. Juist de mix van historie en vernieuwing maakt de stad zo aantrekkelijk.
Dag 1: zondag 17 april 2011
Het is dag 1, maar effectief praat je over een dagdeel in berlijn. Om half twee vertrok ik met Transavia van Schiphol naar vliegveld Tegel in Berlijn. Tegel is één van de twee vliegvelden in Berlijn. Tot en met 2010 was er ook een derde. Dit was vliegveld Tempelhof. Een vliegveld met een geschiedenis uit de Nazi tijd, en uit de koude oorlog.
De vlucht duurde een uur en een kwartier. Aanvliegend op Tegel lijkt het er op of er in Duitsland geen sloopzones bestaan rondom vliegvelden. Bebouwing op de aanvliegroute ligt tot redelijk dicht bij het vliegveld. Je zal er maar wonen. Eenmaal aangekomen blijkt Tegel een vlot vliegveld als het gaat om de koffers. Dus kon ik snel op pad naar de bushalte voor bus TXL naar Alexanderplatz.
Om 17.00 uur was ik in het hotel H2, iets ten noorden van Alexanderplatz. Een prima hotel (geopend in maart 2011) strak en modern ingericht, met beperkt aantal voorzieningen. Verwacht geen zwembad, sauna of dat soort dingen. Wel gratis wifi. Dat was ook één van mijn selectiecriteria 
Na de hotelkamer te hebben bekeken en de wifi verbinding te hebben getest trok ik de stad in om bij de ondergaande zon het gebied rondom Alexanderplatz, Fernseh Turm, de Dom en het museumkwartier te bekijken.
Dag 2: maandag 18 april 2011
Mijn conclusie na de wandeling gistermiddag/avond: spullen uit rugtas halen en/of fiets huren. Ongemerkt leg je toch flinke afstanden af tussen de verschillende locaties. Dus één van de eerste acties de volgende dag was het huren van een fiets bij het bedrijf met de oerduitse naam Fat Tire Bike Tours. Dit bedrijf zit aan de onderkant van de Fernseh Turm. Fiets kost 12 euro voor één dag, en de dagen daarop 10 en 8 euro. Zoals de naam doet vermoeden hebben de meeste fietsen dikke banden. Het geheel ziet er niet echt hip uit, maar de fiets blijkt wel erg comfortabel te zijn op een aantal wegen in Berlijn.
De ochtend wordt begonnen met een bezoek aan de Fernseh Turm. Iets voor negen uur sloot ik aan bij een bescheiden rij. Om negen uur ging de deur open, en na het kopen van een kaartje mocht ik wachten 20 minuten wachten voordat ik naar boven kon. Viel al met al mee… de avond daarvoor was ik even langs gelopen en toen was de wachttijd anderhalf uur! Boven op de toren heb je een mooi uitzicht. Helaas was het heiig.
Na de Fernseh Turm gaan fietsen. Eerst via de Brandenburger Tor naar het gebied rondom de Reichstag (helaas was de koepel gesloten), en vervolgens door naar het Holocaust monument. Dit monument is ter nagedachtenis van de Joodse slachtoffers en bestaat uit 2711 betonblokken variërend in hoogte van 20 cm tot 4,5 meter met een tussenruimte van 95 cm. Het is apart om bij zo’n serieus monument kinderen lachend tussen de blokken door rennen en zich verstoppen, of op de blokken klimmen.
De fietstocht ging vervolgens via de Friedrichsstrasse naar Checkpoint Charlie, zo’n beetje de afknapper van als het gaat om bezienswaardigheden. Dus snel doorgefietst naar (de U6 volgend) halte halleches Tor. Van dat punt de bovengrondse U1 gevolgd richting de Spree en de East Side Gallery. De East Side Gallery bestaat uit anderhalve kilometer stuk muur dat is blijven staan, inmiddels voorzien van kunstwerken en graffiti. Veel toeristen nemen van de gelegenheid gebruik om ook zelf hun naam of boodschap achter te laten.
Na de muur ben ik verder gefietst langs de Spree richtingen Treptower Park. Onderweg kwam ik een mooi stukje braakliggend terrein waar ik langs de waterkant kon lunchen en van het uitzicht genieten. Na het Treptower Park – niet heel bijzonder. Er is een sterrenwacht, maar die was dicht – richting het techniek museum gereden. Het museum is te herkennen aan de “rosinenbomber” die boven de voorgevel hangt. Helaas bleek ook dit museum dicht te zijn… so much voor een goede voorbereiding
De plannen dus maar omgegooid en naar het Topography of Terror gereden. klinkt als een soort kermis attractie, maar het is een ernstige plek. Op de fundamenten van de vroegere hoofdkwartieren van de Gestapo en de SS is een indrukwekkend en treurig stemmende tentoonstelling neergezet. Deels in een hiervor gebouwde tentoonstellingsruimte, deels in uitgegraven fundamenten/kelders van de gebouwen. Aan één kant van het terrein is ook een oorspronkelijk stuk van de muur te zien, aangevreten door souvenir jagers.
Diezelfde middag verder gereden naar het Joods Museum. Niet geheel onverwachts gelden hier buiten en bij de entree strenge veiligheidsmaatregelen. Het museum vertelt de Joodse geschiedenis. Ook bijzonder is de architectuur van het zigzaggende nieuwbouwgedeelte. Diagonalen spelen in het gebouw een belangrijke rol. Dit is terug te vinden in de gevel (kerven of sneden in de metalen wanden) en in de gangen. Zo is de kelder voorzien van verschillende ‘axis’ waar persoonlijke documenten informatie geven over de vervolging en emigratie. Aan het einde van de ‘Axis of the Holocaust’ bevindt zich de holocaust toren of ‘void’. Een vierkantige ruimte van 3 verdiepingen hoog waar alleen licht door een smalle raam bovenin naar binnenkomt. Ook bijzonder is de “memory void” met het kunstwerk ‘fallen leaves’ (Shalekhet) van Menashe Kadishman. Het kunstwerk bestaat uit meer dan 10.000 stalen gezichten op de vloer, waarover gelopen kan worden.
Dag 3: dinsdag 19 april 2011
Vanochtend bleek dat het hotel nog niet helemaal berekend is op een volledige bezetting van het hotel. In de ontbijtruimte nam de wachtrij Oostblok proporties aan. Maar ach met dit ongemak valt te leven. Vandaag met de fiets naar U-bahnhoff Gesundbrunnen voor een ondergrondse toer met Berliner Unterwelten. Verrassend mooie en rustige wijken ten noordwesten van Alexanderplatz. Op sommige plekken kan ik me in Amsterdam Oud-zuid wanen… iets bredere wegen en andere bouwstijl… dat dan weer wel.
Om iets voor elf uur was ik bij het kantoor van Berliner Unterwelten, naast de ingang van U-bahnhoff GesundBrunnen voor een Engelstalige rondleiding door twee bunkers (tour 3). Zo’n rondleiding valt of staat natuurlijk bij de kwaliteit van de gids. In dit geval had ik de mazzel rondgeleid te worden door Welshman. Klein van stuk, maar met een leuke babbel. Met humor vertelde hij de historie van de bunkers in de tweede wereldoorlog en in de koude oorlog. Samenvattend blijkt dat de eerste bunker niet geheel bomproof te zijn, en kon deze bij nucleaire oorlog slechts 48 uur gebruikt worden. De tweede bunker was na de tweede wereldoorlog gebouwd en bood twee weken bescherming ten tijde nucleaire oorlog. Overigens bleken de bunkers in Berlijn voor 0,8% van de bevolking plaats te bieden. Niet geruststellend. Meer geruststellend dat het waarschijnlijk niet waard was om uberhaupt in een bunker te gaan zitten tijdens een nucleaire oorlog.
Na het opbeurende verhaal van de bunkers naar de Berlin Wall Memorial gefietst. Het memorial ligt aan de Bernauer strasse. Hier is een deel van de muur met niemandsland bewaard gebleven, ingesloten door twee nieuwe hoge muren. De strook is dan ook alleen goed te zien is vanuit de speciale uitkijktoren. Aan weerszijden van de memorial is een strook grond waar de contouren van de muur en de gebouwen met palen en lijnen op de grond zijn weergegeven. Die gebouwen maakten destijds deel uit van de muur, waarbij in het begin veel mensen via de ramen naar het westen vluchtten. Aan de linkerzijde van de memorial is ook de kapel der verzoening gebouwd. Aan de rechterzijde van de memorial staat een gedenkteken voor de slachtoffers van de muur.
Onderin de uitkijktoren is het documentatiecentrum, het bezoekerscentrum ligt een paar honderd meter verderop bij de kruising van de Bernauer strasse met de Gartenstrasse.
Na een korte lunch heb ik een tweede poging gewaagd om het techniekmuseum te bezoeken. Dit keer met succes. Het is een grote museum met uitgebreide tentoonstellingen over scheep- en luchtvaart, treinen. machines, fotografie en veel meer. Op het buitenterrein staan ondermeer wind- en watermolens en een watertoren.
Aangezien het museum in de buurt ligt van het voormalige vliegveld fietste ik nog even langs Tempelhof. Het luchthavengebouw is blijven bestaan, en ook de twee landingsbanen liggen er nog. Deze laatste zijn samen met de taxibanen in mei 2010 tot park verklaard. Tot zonsondergang zijn de taxibanen, landingsbanen en grasvelden vrij toegankelijk voor skaters, fietsers, wanderlaars, hondenuitlaters, bbq-ers etc etc.
Dag 4: woensdag 20 april 2011
Vandaag dagkaarten ABC gekocht voor mij en de huurfiets. Een bezoek aan het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen stond namelijk om het programma. Het is aan te bevelen een audiotoer te nemen. Kost bijna niets, maar geeft veel informatie over onderdelen van het kamp en van ervaringen van gevangenen. Het kamp was oorspronkelijk in een driehoek gebouwd, waarin de barakken in halve cirkels tegenover het hoofdgebouw en toegangspoort lagen. De oorspronkelijke barakken staan er niet meer, maar worden gemarkeerd door genummerde blokken steen. Enkele barakken zijn herbouwd. Indrukwekkend is de executieloopgraaf en daarnaast de restanten van “station z”, het gebouw met nekschotinstallatie, gaskamer en verbrandingsovens. De naam “station Z” refereerde naar het feit dat de gevangene door de toegangspoort A naar binnenkwam en via het station Z het kamp weer verliet. Koude rillingen kreeg ik van het pathologie gebouw met lijkenkelder. Ik had geen behoefte om van deze zaken foto’s te maken.
Na het bezoek aan Sachensenhausen maak ik een lange metroreis naar Potsdam. De lange reis geeft tijd om de indrukken van de ochtend te laten bezinken. In Potsdam fiets ik door het centrum naar het landgoed van Frederik de Grote, of ook wel Der Alte Fritz. Een groot landgoed met o.a. paleis Sanssouci en Neues Palais.
Terug in Berlijn ben ik ‘s avonds na het eten en de skype sessie met Nederland nog even de stad in geweest. Had niet verwacht dat het in de Mitte zo uitgestorven is na tienen. Heb nog wel even foto’s genomen van de Brandenburger Tor. In de hotelkamer nog even internet op gegaan, en kwam er toen pas achter dat het Adolf Hitler zijn geboortedag was. Maakt zo’n bezoek aan Sachenhausen extra wrang.
Dag 5: donderdag 21 april 2011
Vandaag fietsen, fietsen, fietsen. Zo voelde het in ieder geval. Vanochtend in de buurt van Tiergarten, enwel bij de Reichtstag begonnen. Helaas was de koepel nog steeds dicht dus verder langs de Spree richting de andere kant van Tiergarten om vervolgens af te zakken naar de Gedächtniskirche. Ik had problemen om die te vinden. Wat bleek, de restanten van het oorspronkelijke gebouw waren volledig ingepakt. Het geheel leek op een flatgebouw. Teleurstellend dus, temeer om dat het daar verder een drukke, commercieel gebied is. Wel meteen van de gelegenheid gebruik gemaakt om het KaDeWe te bezoeken. Na een paar omwegen bij de bijenkorf in het kwadraat gekomen. Meteen maar wat cadeautjes voor thuis gekocht.
Na korte break met broodjes en drinken op de fiets verder gegaan naar het Olympisch Stadion. Het stadion zelf heb ik niet bezocht (weet niet eens of het kan). Wel heb ik de imponerende hoofdingang bezocht. Hier kan je een kleine tentoonstelling over het stadion bezoeken, en kan je de herbouwde hoofdtoren op (gelukkig met lift) voor een goed uitzicht op het Olympisch Stadion en de stad. Zo is de Funkturm te zien en de voormalige afluisterpost van de Amerikaanse NSA op de Teufelsberg (kunstmatige heuvel van puin uit Berlijn).
De Funkturm zelf niet meer bezocht. Stond wel op mijn lijstje… maar na uitzicht vanuit de Fernseh Turm en het Olympisch Stadion leek me het uitzicht vanuit de Funkturm te veel van het goede. Over de Fernseh Turm gesproken, daar leverde ik aan het eind van de middag de huurfiets weer in.
Dag 6: vrijdag 22 april 2011
Laatste dag alweer. Gelukkig nog steeds stralend weer. Hoewel ik er vandaag niet veel van merkte. Donderdagmiddag had ik namelijk alvast een kaartje gekocht voor het Pergamon museum. Maar voordat ik daar naar toe ging bezocht ik eerst de Marienkirche om een kaarsje te branden voor mijn vader. Hij overleed 10 jaar gelden op deze dag.
Om 10.00 uur kon ik het Pergamon museum in, zonder een lange wachtrij (die er de hele ochtend stond). Ook hier is een audiotoer aan te raden. Helaas is deze niet in het Nederlands te krijgen. Met de audiotoer kan je een verkorte rondleiding van een half uur doen langs de hoogtepunten. Ik had meer tijd dus kon uitgebreid rondlopen en vergapen aan opgegraven beelden en hele stukken van gebouwen uit een ver verleden. Bijzonder vond ik de expositie van stukken uit het voormalige Tell Halaf Museum. Dit museum is in de tweede wereldoorlog vernietigd. De duizenden brokstukken hebben decennialang opgeslagen gelegen, totdat een team van specialisten zijn gaan puzzelen. Een fors aantal beelden zijn weer in elkaar gezet en worden tot medio augustus 2011 ten toon gesteld in het Pergamon museum.
Na het museum ben ik om kwart voor twee naar vliegveld Tegel gegaan om terug te vliegen naar Amsterdam.